Avrupa’da savunma sanayisinde Türk devrimi
Türkiye, İtalya’dan İspanya ve Portekiz’e kadar genişleyen bir sanayi ağının merkezinde yer alıyor.
İspanya’nın TUSAŞ’tan Hürjet almayı düşünmesi ve Leonardo-Baykar iş birliğindeki yeni mutabakatlar, Türk şirketlerinin Avrupa savunma ekosisteminde ne kadar vazgeçilmez ortaklar haline geldiğini gözler önüne seriyor.
Avrupa Siyaset Tahlili Merkezi (CEPA) Daimi Araştırmacısı ve NATO2030 bursiyeri Federico Borsari, Avrupa savunmasındaki değişimi ve Türkiye’nin bu dönüşümdeki rolünü AA Tahlil için kaleme aldı. İşte Borsari’nin değerlendirmeleri:
Avrupa savunmasında dikkate paha bir dönüşüm yaşanıyor. Fakat bu dönüşüm, Paris, Londra, Roma yahut Berlin üzere klasik merkezlerde değil, Türkiye’de şekilleniyor. Türk savunma şirketleri, sessiz bir ihtilale öncülük ederek ekipman tedarikçisi rolünden çıkıp, Avrupa’nın gelecekteki savunma yapısının mimarı haline geliyor. Üstelik bu dönüşümü, 5 yıl evvel varsayım edilmesi dahi güç bir olgunlukla gerçekleştiriyorlar.
Bayraktar TB2 SİHA’larını üreten Baykar’ın, Aralık 2024’te İtalya’nın Piaggio Aerospace şirketini satın alması, iki ülke ortasındaki savunma sanayi iş birliğinde kritik bir dönüm noktası oldu. Bu atak, Türk savunma şirketlerinin Avrupa’daki rolünde esaslı bir değişimin işareti olarak görülüyor. Türkiye’nin savunma sanayi ihracatı 2024 yılında 7,2 milyar dolara ulaşsa da sayılar bu dönüşümün tamamını değil, sadece bir kısmını anlatıyor. Asıl dönüşüm, Türk şirketlerinin Avrupa savunmasındaki rollerini nasıl yine kurguladıklarında yatıyor.
Bayraktar TB2
SİHA’LARIN ÖTESİNDE: STRATEJİK BİR DÖNÜŞÜM
Türk SİHA’ları dünya çapında manşetlerde yer alsa da, savunma ekosisteminde çok daha derin değişimler yaşanıyor. İtalyan Leonardo ile Baykar arasındaki iş birliği, sırf Avrupalı elektronik sistemlerin Türk SİHA’larına entegre edilmesiyle hudutlu kalmıyor. Bu iştirak, Türk ve Avrupa savunma endüstrilerinin daha evvel görülmemiş bir ahenk içinde çalıştığı yeni bir model ortaya çıkarıyor.
Bu dönüşümü anlamamıza yardımcı olabilecek birkaç kıymetli gelişme yaşandı. Birincisi, İspanya’nın 20 Aralık 2024’te Türkiye’den 24 adet Hürjet jet eğitim uçağı tedarik etmek üzere bir mutabakat zaptı imzalaması. Bu mutabakat, İspanyol endüstrisinin de projeye iştirakini içerirken, Avrupa’nın Türk havacılık endüstrisine yönelik bakış açısındaki değişimi de net bir halde ortaya koyuyor. İkincisi, Türk Havacılık ve Uzay Sanayii’nin (TUSAŞ) Avrupa savunma şirketleriyle ileri seviye hava platformları üzerine geliştirdiği ortak projeler, Türk ve Avrupa savunma endüstrileri ortasındaki teknolojik sinerjinin giderek arttığını gösteriyor. Üçüncüsü, Türkiye’nin Piaggio aracılığıyla F-35 bileşen üretimine dahil olma ihtimali, bu satın alımın stratejik bedelini vurgularken, yeni iş birliği alanlarının da kapısını aralıyor.
Hürkuş
TÜRK SAVUNMA ENDÜSTRİSİNİN DÖNÜŞÜMÜNÜ TETİKLEYEN UNSURLAR
Bu dönüşümün ardındaki birinci öge, Türkiye’nin son 10 yılda savunma ekosistemine yönelik gelişen yaklaşımıdır. Türk savunma şirketleri artık sadece eser satmıyor; Avrupa’nın savunma altyapısının merkezinde stratejik bir pozisyon elde ediyorlar. İtalya Sanayi Bakanı Adolfo Urso’nun Piaggio Aerospace’i “stratejik bir varlık” [6] olarak nitelendirmesi ve Baykar’a satışını onaylaması, Avrupa hükümetlerinin Türk savunma şirketlerine bakış açısının kökten değiştiğinin bir göstergesi.
Bu durum sadece pazara erişebilmekle hudutlu değil; Türk şirketleri artık Avrupa’nın savunma sanayi ekosisteminin ayrılmaz bir kesimi haline geliyor. O denli ki Türkiye, İtalya’dan İspanya ve Portekiz’e kadar genişleyen bir sanayi ağının merkezinde yer alıyor. Bu yapısal alakaların ortaya koyacağı doğal bağlar, uzun vadede dahi çözülmeyecek sinerjiler yaratıyor.
İkinci değerli öge, Türkiye’ye yönelik klasik teknoloji transferi modelinin yerini daha eşitlikçi bir paydaşlık yapısına bırakması. Leonardo’nun CEO’su Roberto Cingolani, Baykar ile yapılan muahedeyi “olağanüstü bir birbirini tamamlama” örneği olarak tanımladı. Savunma endüstrisinin birçok değerli ismi artık şunu kabul ediyor: Türk şirketleri kıymetli kabiliyetleriyle Avrupa savunma endüstrisine kayda bedel bir katkı sağlıyor. Bilhassa insansız sistemler alanında Türkiye’nin uzmanlığı dünya çapında bir referans noktası haline geldi. Fakat problem sırf SİHA’larla sonlu değil; TUSAŞ’ın altıncı jenerasyon savaş uçağı teknolojisi üzerinde yaptığı çalışmalar, Türk şirketlerinin havacılık inovasyonunda sonları zorladığını gösteriyor.
Üçüncü öge, bu dönüşümün tesirlerinin ferdî şirketlerin ya da projelerin ötesine uzanması. Türkiye’nin AB’nin Kalıcı Yapılandırılmış İşbirliği (PESCO) üzere savunma inisiyatiflerine potansiyel iştiraki, NATO ve AB savunma eforları ortasındaki uzun müddettir devam eden boşluğu kapatmaya yardımcı olabileceği üzere NATO müttefikleri için daha geniş bir teknoloji ve kabiliyet yelpazesi de sunabilir.
İLERİYE NAKIŞ: TÜRKİYE VE AVRUPA SAVUNMASININ GELECEĞİ
Türk-AB savunma iş birliği, Avrupa savunmasının kritik bir periyodunda gerçekleşiyor. Avrupa hala büyük ölçüde dış tedarikçilere bağımlı ve Türk şirketleri kendilerini bu bağımlılıklara alternatif bir stratejik ortak olarak konumlandırıyor.
Bu entegrasyonun olumlu tesirleri olsa da kimi zorluklar var. AB’nin son tahlilleri, ikili iş birliklerinin artmasına karşın daha geniş kapsamlı entegrasyonun hala önemli pürüzlerle karşılaştığını gösteriyor. Lakin stratejik yararlar gitgide netleşiyor. AB’nin son savunma teşebbüsleri, savunma endüstrisindeki parçalanmayı azaltmaya ve sanayi iş birliğini güçlendirmeye odaklanıyor ki, Türk şirketleri tam da bu alanlarda kendilerini kanıtlamış durumda ve münasebetiyle ileriye giden yol umut vaat ediyor. Türk savunma şirketleri artık sadece Avrupa’nın tedarikçisi değiller. Avrupa savunma sanayi temeli inşa eden bir mimar haline geliyor ve Avrupa’nın uzun müddettir devam eden Avrupa’da savunma sanayi şirketlerinin fonksiyonunu yitirmesi üzere problemleri çözmede bedelli ortaklar olarak görülüyorlar. İspanya’nın TUSAŞ’tan Hürjet almayı düşünmesi ve Leonardo-Baykar iş birliğinde ileri seviye elektronik alanındaki muahedeler üzere gelişmeler, Türk şirketlerinin Avrupa savunma ekosisteminde ne kadar vazgeçilmez ortaklar haline geldiğini gözler önüne seriyor.
Dünyanın en büyük 50 havacılık firması ortasında yer alan iki Türk şirketiyle birlikte, bu dönüşüm başlangıçtaki en hassas evresini geride bırakmış durumda ve sürdürülebilir bir büyüme yolunda ilerliyor. Fakat, Almanya, Birleşik Krallık ve bilhassa de şimdiye kadar bariz jeopolitik nedenlerle Türk savunma şirketleriyle iş birliğine girmekte daha tereddütlü olan Fransa üzere temel Avrupa savunma güçlerinin yaklaşımlarını değiştirerek öteki Avrupa ülkelerinin müsaadeden gidip gitmeyecekleri şimdi muhakkak değil.
Kısa vadede daha kapsamlı sanayi iştiraklerinin gerçekleşmesi sıkıntı olsa da, ikili iş birlikleri ve Türk şirketlerinin Avrupa savunma programlarına dahil edilmesi, uzun vadede daha derin bir iş birliğini tetikleyebilir. Sanayi entegrasyonunun artması, askeri operasyonlarda iş birliğini daha problemsiz hale getirebilir. NATO çerçevesinde ortak eğitimlerin artmasıyla birlikte daha güçlü bir savunma ekosistemi oluşabilir. Bu bağlamda, Türk ve Avrupa savunma endüstrileri ortasındaki klasik hudutlar giderek ortadan kalkarken, daha entegre bir Avrupa savunma sanayi tabanının ortaya çıkması bekleniyor. Bu sadece Türk şirketleri için değil, Avrupa’nın savunma kapasitesinin artırılması açısından da değerli bir fırsat teşkil ediyor.
