Molla Gürani Camii’nin hikâyesi: Fatih Sultan Mehmed’in hocasına hediye ettiği mabet
İstanbul’un Fatih ilçesine bağlı Vefa semtinde yer alan Molla Gürani Camii, Osmanlı Barok mimarisinin günümüze kalan şık örneklerinden biri. Vefa Kilise Camii olarak da bilinen yapının 5. yüzyılda inşa edildiği rivayet ediliyor. Kilisenin isminin nereden geldiği ile ilgili yapılan araştırmalar sonucunda, kaynaklara göre Aziz Teodoros’tan geldiği bilgisine ulaşılıyor.
CAMİNİN ESASLI TARİHİ VE HİKÂYESİ
Sanat tarihçisi Elif Kabalıoğlu, caminin esaslı tarihini ve sanat tarihi açısından kıymetini haber7 / gezelim.com için kıymetlendirdi.
Kabalıoğlu, “Sanat tarihçiliğimle tabir etmek istersem, yapının Molla Gürani Camii olarak anılması beni çok daha keyifli ediyor. Evet, buranın bir kilise kıssası var. Acıklı da bir öyküsü var. Burası iki büyük deprem görmüş. Bir Cibali yangını görmüş, hatta 1995’te son nartestin bir kısmı tuvalet olarak kullanılmış. Çok acı olaylara şahit olmuş bir alandan bahsediyoruz. Daha sonrasında 2010 yılında vakıflar tarafından restore edilip, günümüzdeki bu pak ve nizamlı haline dönüşmüş bir mescitten bahsetmekteyiz.”
PEKİ, MOLLA GÜRANİ KİMDİR?
Kabalıoğlu, Molla Gürani hakkında şu bilgileri aktardı: “Diyarbakır’ın Gürani kentinde doğan Molla Gürani, Fatih Sultan Mehmed Han’ın hocası. Molla Gürani’den bahsetmeden ben bu kiliseden bahsetmeyi kendi sanat tarihçiliğime yakıştıramıyorum. Şöyle ki, II. Murad’dan da bahsetmemiz gerekiyor. II. Murad, Fatih Sultan Mehmed Han’ın babası. Çok yaramaz olan ve hocaları bıktıran oğlunun terbiyesi için Molla Yegân’a danışıyor. Molla Yegân’da diyor ki; oğlunuzun terbiyesinin hakkından gelecek kişi Molla Gürani’dir. Çok sert bakışlı, elinde sopası olan bir hocadan bahsediyoruz. Bu o denli bir hoca ki Bağdat’ta ilim tahsil etmiş, El-Kazvinî’den ders almış, İbn-i El Kalânisî’den de ders görmüş bir zat. Fatih Sultan Mehmed Han’ın hocalığına getiriliyor.”
FATİH SULTAN MEHMED HAN’IN MOLLA GÜRANİ İLE BİRİNCİ KARŞILAŞMASI
Kabalıoğlu, kelamlarına şöyle devam etti: “Molla Gürani, Fatih Sultan Mehmed ile birinci karşılaştığında elinde bir sopa var. Çok sert bir sözü var. Hatta rivayet edilir ki, Fatih Sultan Mehmed Han hazretleri elinde sopasıyla görünce çok rahatsız oluyor. Ben veliaht sahibiyim nasıl elinde sopayla gelmiş diye düşünür. Zira öncesindeki bütün hocaları bıktırmış. Kimsenin kelamını dinlemeyen bir çocuk. Molla Gürani hazretleri sert bir tabirle kendisine otur diyor. Fatih Sultan Mehmed istediği yere oturuyor. Molla Gürani, hayır oraya oturmayacaksın, benim istediğim yere oturacaksın diyor. Fatih Sultan Mehmed, kalkıp Molla Gürani’nin istediği yere oturuyor. Molla Gürani, kendisine Emsile’den darabe filini çekmesini yani dövmek filini çekmesini istiyor. Fatih Sultan Mehmed Han hazretleri, sert tabirin karşısında çekmeye başlıyor. Molla Gürani, dur yanlış çekiyorsun diye uyarıyor ve kendisi çekmeye başlıyor. Şöyle berbat döverim, bu türlü berbat dövülür… Fatih Sultan Mehmed Han gerçekten çok rahatsız oluyor. Dersin bitiminde koştura koştura babasına gidiyor. Mektupta yollamış olabilir. Ben katiyetle bu hocayla çalışmak istemiyorum, elinde nasıl sopa olabilir. II. Murad, beni bile dövebilecek bir hocadan bahsediyoruz, hiç kusura bakma, o hocadan ders alacaksın. Bir sonraki ders Fatih Sultan Mehmed şöyle diyor: Hocam tamam anlıyorum fakat bu sopa neden elinde? Molla Görani şöyle karşılık veriyor; senin üzerindeki tembellik tozlarını alabilmek için.”
FETİHTEN SONRA FATİH SULTAN MEHMED’İN HOCASINA HEDİYESİ
Kabalıoğlu, “Fatih Sultan Mehmed, İstanbul’u fethettiğin de bu kiliseyi cami yaptırması için hocasına ikram ediyor. Molla Gürani hazretlerinin bu mescide eklettiği birinci yapı tıpkı vakitte günümüze de ulaşan ilk yapı yivli minaresidir. Yivli minare de bizi Orta Asya üslubuna götürür. Bakın bu çok değerli bir ayrıntı. Lakin o periyotta devşirme materyal olarak gurura korkuluklarında Bizans levhaları kullanılmış, ancak vakitle çalınmış. Molla Gürani hazretleri burası için büyük bir vakıf tahsis etmiş. Vakıfname hazırlamış, bunlar tezlerle incelenmiştir. İsteyenler bunları okuyabilirler. Buraya, kitap, levha, kuran-ı kerim yani bu caminin ileride devam edebilmesi, kuran okunabilmesi, buradaki imamın, müezzinin paralarının karşılanması, temizliğinin devam ettirilebilmesi için yapılıyor.” sözünü kullandı.
MOLLA GÜRANİ’NİN VASİYETİ
Kabalıoğlu kelamlarını şu formda tamamladı: “Büyük şahıslardan ilim tahsil etmiş, Fatih Sultan Mehmed’e hocalık yapmış, İstanbul’un dördüncü şeyhülislamından bahsediyoruz. Şöyle diyor; beni kabre ayağımdan sürükleyerek götürün. Elle tutularak ya da kefenimin ucundan tutularak değil. Bunu vasiyet olarak koyuyor. İlminin tevazusunu buradan algılayın. Bir ayrıntıya daha değinelim, Fatih Sultan Mehmed Han’ın huzurunda herkes eğilirken, o eğilmez, elini öpmez ve yalnızca o sultanım diye değil Fatih diye hitap edermiş. Tabi ki bu türlü mübarek bir kişiyi sürükleyerek kabre koyamayacaklarından, bir hasırın üzerine cenazesini koyup, hasırı çekerek o biçimde kabre defnetmişler.”
