Bakan Bayraktar: Nükleeri mutlaka yapmamız lazım
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, Habertürk TV Türkiye’nin güç gündemine dair merak edilen soruları yanıtladı.
“DOĞAL GAZ TALEBİNDE AVRUPA’NIN 4. ÜLKESİ TÜRKİYE”
Bakan Bayraktar’ın açıklamaları şöyle:
Amerika ziyaretimiz kapsamında öncelikle Cumhurbaşkanımızın BM’deki programı ve ondan sonra da Washington’da Beyaz Saray’da yapılan uzun ve kapsamlı görüşmeler oldu. Güç konusunda ABD ile Türkiye ortasında önemli program oldu. Cumhurbaşkanımızla ortaya konulan 100 milyar dolar ticaret gayesi var. Neredeyse ihracatımız ithalatımızı karşılıyor. ABD değerli bir ticari partnerimiz. Çok kıymetli bir ticaret ortağımız. Güç tarafına baktığımızda realize olmamış büyük potansiyel var. ABD bugün en büyük petrol ve doğalgaz üreticisi. Türkiye kendi petrolünü arayan, ağır çalışma içinde bulunan bir ülke. Bu türlü bir işbirliği içerisindeyiz. Nükleerde ABD değerli bir ülke. ABD ile üzerinde uzun çalışılmış mutabakatlar yapıldı. Aslında bizim genel güç siyasetimize baktığımızda bütün bunların iletisini yıllardır veriyoruz. Türkiye olarak güç talebi büyüyen ülkeyiz. Sayın Cumhurbaşkanımız ‘Türkiye’de enerjiyi kesintisiz ve muteber halde vatandaşlarımıza iletme gayemiz var’ demişti. Doğalgaz talebinde Avrupa’nın 4. ülkesi Türkiye. Petrolde her gün 32 milyon araca yakıt bulmamız lazım. Bu talebi karşılamakla alakalı kendi kaynaklarımızı en üst seviyede kullanma amacımız var. Kendi kaynağımız, yenilebilir kaynağımız. Türkiye’nin ülkede yapacağı dışarıda yapacağı şeyler var. Nükleeri kesinlikle yapmamız lazım. Elektrik talebimiz kestirimlerin ötesinde büyüyor.
Çok önemli bir klima ile elektrik tüketimi oldu. Elektrik talebimiz inanılmaz artıyor. Elektrikli araba ve yapay zekaya da muhtaçlığımız var. Kuraklık, global ısınmada suyun azaldığı dünyaya gidiyoruz. Türkiye 32 bin megavatlık hidrolik santrali olan ülke. Türkiye önümüzdeki 30 yılda en muhafazakâr varsayımlarla güç talebi 3 kat büyüyecek bir ülke. Bu talebi karşılamak için Türkiye’nin yerli kömürü, yenilenebilir enerjiyi azamî seviyede kullanması olağanüstü kıymet arz ediyor. Bütün bu alanlarda en kıymetli işbirliği yapacağımız ülkelerden birisi ABD. ABD, bilhassa 2000’li yılların başında değerli atılım yaptı. Kaya gazı ihtilalinden sonra ABD bugün dünyanın 1 numaralı doğalgaz üreticisi. Kaya gazı teknolojisi ile bunu yaptı. Kaya gazı teknolojisini inşallah biz de hedefliyoruz. Diyarbakır’da bu manada büyük potansiyel olduğuna inanıyoruz. Türkiye için oyun değiştirecek bir projeden bahsediyoruz. Trump idaresi bilhassa 1. periyotta ağır biçimde ihracatla ilgili yatırımları teşvik edici açılımlar yaptı. Türkiye de 2016’da ulusal güç ve maden siyaseti dediğimiz stratejinin özünde şu vardı. Doğalgazı -163 dereceye düşürürseniz sıvı hale geliyor. Gemilere koyup dünyanın her istikametine getirebilirsiniz. Dünyada çok daha ucuz neredeyse parasız gaz olduğunu varsayın. Altyapınız yoksa. O LNG’yi tekrar gaza döndürmeniz lazım. Ondan sonra da boru sınırlarıyla sisteme, konutlara, işyerlerine göndermeniz lazım.
2016’dan itibaren bu altyapıya büyük yatırım yaptık. Marmara, Aliağa’da olan iki merkezimizi neredeyse 2,5 katına çıkardık. 3 tane gazlaştırma gemisi aldık. Şu anda Türkiye 2016’dan bugüne yatırımlarda dünyadaki bu LNG fırsatından faydalanabilir hale geldi. Dünyada doğalgazın fiyatının oluştuğu belirli merkezler var. Dünyada 4 merkez var. Biz istiyoruz ki, bilhassa İstanbul, dünyada kıymetli bir doğalgaz ticareti merkezi olacak. Dünyanın en ucuz gazı Amerika’daki lokasyonda. En ucuz endeks orada. Rusya’dan da ucuz. İkinci kıymetli merkez ise Avrupa’da Hollanda’da. Sanal ticaret noktası burası. Bunları internette de bulabilirsiniz. Japonya-Kore piyasasında oluşan fiyat daha kıymetlidir. Bir de Birleşik Krallık’ta, İngiltere’de fiyat oluşum merkezi var. En ucuz fiyat Amerika’da. 2016’daki altyapı yatırımı yaptıktan sonra alımlarımızın bir kısmını Amerika’dan yapmaya başladık. Türkiye, Cezayir’le başlayıp Nijerya ile devam edip 20’den fazla ülkeden doğalgaz alıyoruz. Bir kısmını uzun periyotlu mutabakat yapıyoruz. Bir kısmı ise spot bazlı gaz alıyoruz. Şu anda kullandığımız gazın yüzde 10’u LNG olarak Amerika’dan gemilerle geliyor. Bu mutabakatlar geçtiğimiz Eylül’de başlayan mutabakatlar. Doğalgazı Amerika çok ucuz çıkarıyor. Onu limana kadar taşıyorsunuz boru çizgileriyle. Limanda sıvılaştırma yapıyorsunuz, gemiye koyup taşıma maliyetiyle buradaki tesislerimize gazlaştırılmak üzere geliyor. Bütün maliyetleri ortaya koyduğumuzda Amerikan LNG’si en rekabetçi gaz kaynaklarımızdan biri hale geliyor. Amerikan LNG’sine daha kıymetli demek bu dört piyasayı bilmemek manasına geliyor yahut bunları bilip, vatandaşımızı yanıltma manasına geliyor.
ÖNÜMÜZDEKİ YIL 8 MİLYONA ÇIKACAK
Amerikan idaresinin bilhassa Trump’ın seçim periyodunda de söylediği ‘Rusya-Ukrayna savaşına son vereceğim’ telaffuzunda önemli bir çabası var. Rusya Devlet Lideri sayın Putin’in ziyareti var. Bütün bu uğraşlar sonucunda bir sonuç almak ismine daha evvel Biden idaresinin yaptığı üzere bir ekip yaptırımlarla Rusya’yı barışa zorlamaya dönük eforlar ortada. Türkiye’nin kendine has gerçekleri var. 60 milyar metreküplük devasa tüketim var. Karadeniz üretiminde gereksinimimizin bir kısmını karşılar hale geldik. Vakte gereksinimimiz var. Önümüzdeki yıl bu vakitler konuştuğumuzda 4 milyon hane 8 milyona çıkacak. Bir taraftan kendi gazımızı üretime geçirmek ismine bu uğraşın içindeyiz. 2028’e geldiğimizde 16 milyon hanenin gazını kendi gazımızla karşılayacağız. Elektrik üretimiyle alakalı doğalgaz gereksinimi devam ediyor. O manada Türkiye ithalat yapacak. Bugün bir gemimiz geldi. Bir başkası yıl sonu gelecek. Mevcut üretimi hızlandıralım ve yeni keşifler aracılığıyla.
Doğu Akdeniz’de çok büyük arama programı yaptık. 8-9 tane derin deniz sondajı yaptık. Çok güçlü biçimde arama programı yaptık lakin istediğimiz neticeyi bu basamakta alamadık. Bu Akdeniz’den vazgeçtiğimiz manasına gelmiyor. Farklı lokasyonları test etmemiz lazım. Biz temel önceliğimizi ve odağımızı Karadeniz’e verdik. Onu bir an evvel üretime koymak çok değerliydi. Gemilerimizin 4’ünü orada pozisyonlandırdık. 5’inci gemiyi oraya göndereceğiz. Bizim Akdeniz’den vazgeçmemiz kelam konusu değil. Son 2 yıldır öbür bir şey daha olmaya başladı. Türkiye’yi Somali’de gördünüz. Artık Somali’de sismik yaptık. Libya’da birtakım alanlarda muahedeleri nihayete erdirmek üzereyiz. ABD ziyaretinde hem Beyaz Saray’da konuştuğumuz mevzulardan birisi, Türkiye petrolde de kıymetli ithalatçı. Gabar’da kendi gereksinimini karşılamak ismine adım atmış durumda. Yeni keşifler geliyor. Bu ithalatı yaparken farklı kaynaklardan petrol eserleri ithalatı yapıyoruz. Şu anda Nijer’de üzerinde petrol alanıyla ilgili muahedeleri belirli noktalara getirdik. Birkaç ay içerisinde birinci üretimi yapacak hale geliyoruz. Cumhurbaşkanımızın orayla alakalı ortaya koyduğu vizyon bizi oraya getirdi. Azerbaycan’la yeni saha aldık, paydaşlık aldık. Irak’ta projelerimiz var. Anlaşmanız neyse onun karşılığını alırsınız. Petrol doğalgaz dalı. Bilhassa arama ve üretim tarafı kuralları belirli. Dünyada her yıl 100 milyarlarca dolar yatırım yapılan alan. Orada kaygı edecek bir durum yok. ‘Onlar kazanacak biz kazanamayacağız’ diye asla bir durum yok.
Çin neredeyse savunma sanayi ve teknolojide geldiği noktayı bütün dünyaya sunduğu çok kıymetli bir şov yaptı Pekin’de. Çin Devlet Başkanı ve hükümeti ile olan görüşmelerin tamamında yer alıyorum. Cumhurbaşkanımıza gösterilen hüsnü kabul, ilgi, alaka çok üst seviyedeydi. Çok uzun toplantı oldu. Daha sonra genel sekreterin çalışma yemeği epey kapsamlı oldu. Biz orada birebir vakitte yenilenebilirden elektrik iletim çizgilerine kadar konuştuk. Çin Enerji Bakanlığı ve Ulusal Kalkınma ve Reform Konseyi’nin başkanı ile bu projeleri konuşma fırsatı bulduk.
Doğalgazda alternatiflerimiz daha fazla. Mesela ABD’de imzaladığımız mutabakatlardan bir tanesi Avustralyalı şirketle. Yakın gelecekte Mozambik üretici olarak devreye girebilir. İş nükleere geldiğinde nükleer santralleri kurabilen ülke bir elin parmaklarını geçmez. Türkiye’nin mutlak surette nükleer güçten elektrik üretmesi lazım. Bu 70 yıllık Türkiye’nin maksadı, düşü. Cumhurbaşkanımızın liderliğinde 2010’da Rusya Federasyonu ile akdettiğimiz mutabakat ile bu iş kuvveden fiile geçmiştir. Akkuyu’da şu anda 4 tane reaktör tıpkı anda yapılıyor. Bizde muhalefetin bilimsel desteği olmayan nükleere karşı tavır var. Kimi vatandaşlarımızın güvenlikle alakalı tasaları olabiliyor. Dünyada 31 ülkede nükleer reaktör var. Bunların 94’ü Amerika’da. Fransa elektriğin yüzde 67’si burada. Ermenistan’da var. Batıya dönün Bulgaristan, Romanya, Çekya, Slovakya, Macaristan’da var. Yeni yapılan santral sayısı 60 civarında. 4’ü bizde. İngiltere’de devam eden santral var. Buna Türkiye’nin kayıtsız kalması olamaz.
Türkiye’de elektrik talebi beklenilenden daha süratli gelişecek. Sayın Cumhurbaşkanımızın New York’ta iki büyük görüşmesi oldu. Sayın Macron’la yaptığı görüşme. Gündemi nükleer güç. Kanada ile de birebir biçimde görüşme yapıldı. Kanada buna hazır olduğunu tabir etti. Biz ABD’den LNG alıyoruz. Rekabetçi olduğu için, öteki gaz kaynaklarımıza nazaran daha ucuz olduğu için doğalgaz mutabakatları yaptık. Biz nükleerde yerlileştirmeye çok değer veriyoruz. Türkiye’nin çok önemli endüstrisi var. Bu endüstrinin nükleer santrallere ekipman üretmesi ve bu manada ekosistem ortaya koymak ismine uğraşımız var. Teknoloji transferine, insan kaynağı gelişimine bakıyoruz. Akkuyu ile başlayan süreç Türkiye’de değerli farkındalık getirdi. Yüzlerce öğrenciyi yurt dışına gönderdik. Artık bir kısmı Akkuyu’da çalışmaya başladı. TEKNOFEST çatısı altında nükleer proje yarışı düzenledik. Çok özel müsabaka oldu. İnsan kaynağımızı geliştirmek çok değerli. Sinop’ta 4, Trakya’da 4 reaktör ile 15 bin megavatı kurmamız lazım.
ABD’de çok geniş çerçevede nükleer işbirliği muahedesini yaptık. Benim New York’ta bir görüşmem oldu. Bir nükleer şirketle görüşmemiz oldu. Ne yapabiliriz diye görüştük. Nükleer çok vakit alan bir iş. Sinop’ta açıkçası vakit kaybettik. Japonlarla yaptığımız muahede fizibilite çalışması değerli olduğu için karşılıklı olarak sürdürmenin manası olmadığını söyledik. Biz insanımıza daha ucuz elektriği sağlamak için bu nükleeri yapmalıyız. Artık bizimle kim çalışacak konusuna önümüzdeki aylarda karar vermemiz lazım. Nükleer dünyada özel bir alan. Önümüzdeki aylarda hangi ülkelerle yürüyeceğiz muhakkak olacak.
“BUGÜNE KADAR HİÇBİR ÖNDERE VERMEDİĞİM ÇEŞİDİ SİZE VERDİM”
Sayın Cumhurbaşkanımızın sayın Trump’la birinci başkanlık devrinde başlayan özel hukuku var. Görüşmenin enteresan kısmı, sayın Cumhurbaşkanımızla Trump’ın baş başa Beyaz Saray çeşidi oldu. ‘Bugüne kadar hiçbir başkana vermediğim tipi size verdim’ diye söylediği bir kısım oldu. Trump malumunuz güçlü süreç geçirdi. O hukuku devam ettirmeleri, sayın Cumhurbaşkanımız çok sonuç odaklı yaklaşım içerisinde. İki ülkeye ortasında ortaya konan ticaret maksatları, potansiyel işbirliği ve birçok alanda hususlar açısından olağanüstü verimli bir görüşme oldu.
Ruslarla hiçbir sorun yaşamadık. Akkuyu’nun finansmanı çok büyük yatırım. Akkuyu Cumhuriyet tarihinin en büyük dış yatırımı. Bu yatırımın gereksinim duyduğu finansmanda Rusya’nın Ukrayna savaşından ötürü yabancı bir ülkede büyük yatırımın altına girdi. Orada zorluk yaşadık. Yoksa çok müspet bağlarımız var. Münasebetiyle onun getirdiği yavaşlama var. Diğer yavaşlama sebepleri de var. Batılı ve Avrupalı tedarikçilerin kelam verdikleri, parasını aldıkları, üretimini yapmalarına karşın teslim etmemeleri. Bunlarla birlikte süreçte bir beklediğimizin ötesinde gecikme olduğunu söyleyebilirim. Akkuyu kararlılıkla yoluna devam ediyor. İnşallah bundan sonra 2016 yılı içerisinde eski ivmeyle birlikte bilhassa birinci reaktörü devreye alacak biçimde çalışıyoruz. Birinci plan her yıl bir reaktörü devreye almaktı. Ondan sonraki süreçte hükümetler ortası muahedede yüzde 49’luk hisseye kadar dış finansman, Türkiye’den yatırımcı alınabilir. Hasebiyle hızlanacağını düşünüyorum.
“DOĞAL GAZ VE ELEKTRİKTE ARTIRIM DÜŞÜNMÜYORUZ”
Doğal gaza artırım yok. Kışa girerken doğal gaz ve elektrikte artırım düşünmüyoruz. Hamdolsun pandemi bitti. Artık ortada şöyle bir durum var. Yaklaşık 590-600 milyar liralık doğalgaz ve elektrikte Hazine’nin üzerinde yük var. Aldığımız gazı tahminen de yarı fiyatına vatandaşa veriyoruz. Gereksinimi olana, dar gelirliye, sabit gelirliye bunu dayanak olarak vermekte beis yok. Gereksinimi olmayana, ay sonunda ne kadar fatura geldiği bilgisinden haberi olmayanların parasını devletimiz ödemesin diyoruz. Elektrikte o vakit şunu yapmıştık. Tüketim üzerinden yapmıştık. Dayanağa muhtaçlık duyan Aile ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı’na başvuracak. İncelenecek ve dayanak kümesine alınacak. Bunun üzerinde çalışıyoruz. İnşallah bunu yakın vakitte tahminen yeni yılla birlikte açıklamış oluruz.
