Mali, Nijer ve Burkina Faso, ECOWAS’tan resmen ayrıldı

Mali, Nijer ve Burkina Faso’nun geçen yıl 28 Ocak’ta aldıkları ECOWAS’tan ayrılma kararı bir yılın sonunda resmiyet kazandı.

ECOWAS, böylece, sahip olduğu 424 milyonluk nüfusun yüzde 16’sını (yaklaşık 70 milyon) kaybetmiş olacak.

Bu 3 ülke, bugün prestijiyle topluluktan resmen ayrılmış olsa da 6 aylık geçiş süreci boyunca (28 Temmuz 2025’e kadar) fikir değiştirmeleri halinde tekrar ECOWAS’a katılabilecek.

Mali, Nijer ve Burkina Faso ise topluluğa geri dönüşün mümkün olmadığını belirtiyor.

Kamuoyunda “Sahelexit” halinde isimlendirilen süreç şu halde:

ASKERİ DARBELERİN YARATTIĞI GERİLİM

Bölgesel bir blok olan ECOWAS ile kelam konusu 3 ülkenin bağları, 2020-2023 tarihlerinde arka arda yaşanan 5 askeri darbeyle gerilmeye başladı.

ECOWAS, Mali’de 2020 ve 2021, Burkina Faso’da 2022’de yaşanan 2 darbe sonrası ülkelere çeşitli yaptırımlar uygulamış ve derhal demokratik seçim düzenlenmesini kuralı koşmuştu.

Mali ve Burkina Faso, demokratik seçimleri düzenleme konusunda birtakım taahhütlerde bulunmuş ve ECOWAS da yaptırımları kaldırmıştı.

Yaptırımlar nedeniyle ECOWAS, Mali ve Burkina Faso tarafından sert tenkitlere maruz kalsa da alakalar bir halde yürümeye devam etmişti.

Nijer’de askerin Temmuz 2023’te idareye el koyması ise 3 ülkeyle topluluğun ortasındaki alakalarda bir dönüm noktası olmuştu.

ECOWAS, devrik başkan Muhammed Bazum’u konut mahpusunda tutan askeri idaresi amaç alan birçok yaptırım kararı almıştı.

Batı’nın Sahel’deki tek ve son müttefiki Nijer’in de askerler tarafından yönetileceği gerçeği milletlerarası toplumun da yönlendirmesiyle ECOWAS’ı daha sert adımlar atmaya itmişti.

ECOWAS, birinci olarak 10 Ağustos 2023’te, Bazum hür bırakılmaz ve ülkede anayasal nizam tekrar tesis edilmezse Nijer’e askeri müdahalede bulunacağını duyurmuştu.

Topluluk, askeri müdahalenin tarihini paylaşmasa da Burkina Faso ve Mali de Nijer’e düzenlenecek muhtemel bir askeri operasyona karşı Nijer’in yanında olduklarını açıklamıştı.

ECOWAS, çeşitli arabuluculuk görüşmeleri sonrasında askeri operasyon seçeneğini rafa kaldırsa da 3 ülke ile münasebetleri önemli ölçüde yara almıştı.

SAHEL DEVLETLERİ İTTİFAKI

Mali, Nijer ve Burkina Faso, ECOWAS ile yaşanan sürecin akabinde Eylül 2023’te “Sahel Devletleri İttifakının (AES)” kurulmasına imkan veren Liptako-Gourma Koşulu’nu imzalamıştı.

3 ülke, 28 Ocak 2024’te, “yabancı güçlerin tesirinde kalmak” ve “ilkelerine ihanet etmekle” suçladıkları ECOWAS’tan ayrılma kararı aldıklarını duyurmuştu.

Mali, Nijer ve Burkina Faso Temmuz 2024’te de “Sahel Devletleri Konfederasyonu”nu kurmayı öngören ortak bildiriye imza atmıştı.

ECOWAS’tan ayrılmak isteyen üyelerin, 1 yıl beklemesi gerekliliği nedeniyle 3 ülkenin talebi bugün prestijiyle resmiyet kazandı.

ORTAK PASAPORT ORTAK ASKERİ GÜÇ

ECOWAS, ayrılma kararının birinci duyurulduğu andan itibaren arabuluculuk görüşmelerinde bulunsa da 3 ülke, kararlarının net olduğunu kesin bir lisanla tekraren yineledi.

Nijerya’nın başşehri Abuja’da 16 Aralık 2024’te düzenlenen 66. ECOWAS Devlet ve Hükümet Liderleri Tepesi’nde de üç ülkenin birlikten ayrılma kararı resmen onaylandı.

3 ülke, 22 Ocak’ta, Sahel’de terörle çaba için 5 bin kişilik ortak vazife gücü kuracakları duyurusunu yaptı. Misyon gücünün bugün prestijiyle vazifeye başlaması bekleniyor.

Öte yandan, ECOWAS ülkelerinin kullandığı ortak pasaport sisteminden de ayrılacak olan Mali, Nijer ve Burkina Faso, AES kapsamında kendi ortak pasaportlarını kurmak istiyor.

ECOWAS üyeleriyle AES ortasında yeni bir vize rejimi olup olmayacağı ise şimdi bilinmiyor.

EN SON MORİTANYA AYRILMIŞTI

Denize kıyısı olmayan Mali, Nijer ve Burkina Faso’nun topluluktan ayrılmasıyla ECOWAS’ın tüm üyeleri, denize kıyısı bulunan devletlerden oluşacak.

Yeni haliyle ECOWAS, Benin, Kabo Verde, Fildişi Kıyısı, Gambiya, Gana, Gine, Gine Bissau, Liberya, Nijerya, Senegal, Sierra Leone ve Togo’dan oluşuyor.

Topluluktan en son 2000’de Mağrip Arap Birliği’ne üye olmak için Moritanya çekilmiş lakin bu talebini 1999’da ECOWAS’a bildirmişti.