Merkez Bankası’ndan enflasyon açıklaması

Merkez Bankası tarafından yayınlanan Para Politikası Kurulu (PPK) toplantı özetinde; enflasyonda kalıcı düşüş ve fiyat istikrarı sağlanana kadar sıkı para siyaseti duruşunun sürdürüleceği, bu doğrultuda, siyaset faizinin; enflasyon gerçekleşmeleri, ana eğilimi ve beklentileri göz önünde bulundurularak öngörülen dezenflasyon sürecinin gerektirdiği sıkılığı sağlayacak biçimde belirleneceği belirtildi.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Ocak ayı Para Politikası Kurulu (PPK) toplantı özetini yayımladı. Özette, enflasyonda kalıcı düşüş ve fiyat istikrarı sağlanana kadar sıkı para siyaseti duruşunun sürdürüleceği bildirildi.

Özette şu sözlere yer verildi:

”Küresel büyümedeki hudutlu düzgünleşme 2024 yılının son çeyreğinde de devam ederken, işgücü piyasaları arz talep istikrarındaki olağanlaşma eğilimi sürmüştür. Türkiye’nin dış ticaret ortaklarının ihracat hisseleriyle yüklendirilen global büyüme endeksinin 2024 yılında yüzde 1,9 artışla 2023 yılındaki yüzde 1,8’in sonlu oranda üzerinde büyüyeceği, 2025 yılında ise, büyüme oranının yüzde 2,2 ile tarihi ortalamasına yaklaşacağı varsayım edilmektedir. Hizmet kesiminde olumlu seyir devam ederken imalat sanayindeki zayıf görünüm korunmuştur. ABD iktisadı büyüme eğilimi başka gelişmiş ülkelerden olumlu ayrışmaya devam etmiştir. Global talep görünümü, arz taraflı faktörler ve jeopolitik riskler emtia fiyatlarının dalgalı bir seyir izlemesine neden olmaktadır. Global iktisat ve ticaret siyasetlerine ait artan belirsizlikler ile jeopolitik gelişmeler global iktisadi faaliyetin seyri açısından öne çıkan risk faktörleri olarak görülmektedir.
Global enflasyondaki düşüş devam etmektedir. Hizmet enflasyonundaki katılık zayıflamakla birlikte enflasyon üzerindeki üst istikametli riskleri canlı tutmaktadır. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde (GOÜ) faiz indirim süreçleri devam ederken son devirde artan global belirsizlikler nedeniyle merkez bankalarının indirim süreçlerinde daha temkinli bir yaklaşım izleyeceklerine ait beklentiler güçlenmiştir. Bu süreçte GOÜ piyasalarından portföy çıkışları gözlenmiştir.

PARASAL VE FİNANSAL KOŞULLAR

Mevduat faizleri 27 Aralık haftasına kıyasla 282 baz puan gerileyerek 17 Ocak haftası prestijiyle yüzde 52,9 düzeyinde gerçekleşmiştir. Tıpkı periyotta TL ticari kredi faizleri (Kredili Mevduat Hesabı ve Kredi Kartı hariç) 212 baz puan azalarak yüzde 53,5 düzeyinde oluşmuştur. Kişisel kredilerden gereksinim kredisi (Kredili Mevduat Hesabı hariç) faizleri 178 baz puan azalarak yüzde 68,3 olurken; konut kredisi faizleri 46 baz puan azalarak yüzde 40,4 düzeyinde gerçekleşmiştir. Taşıt kredisi faizleri ise 17 Ocak prestijiyle yüzde 47,3 düzeyinde oluşmuştur.

Bireysel kredilerin 4 haftalık büyüme oranlarının ortalaması 27 Aralık’tan sonra yatay seyir izleyerek 17 Ocak’ta yüzde 3,5 düzeyinde gerçekleşmiştir. Bu periyotta kredi kartları hudutlu bir artış sergilerken; gereksinim, konut ve taşıt kredilerinin büyümelerindeki sonlu düşüşler görülmüştür. Birebir devirde TL ticari kredilerin 4 haftalık büyüme oranlarının ortalaması yüzde 1,4 düzeyinden yüzde 2,3’e gelmiştir. Kur tesirinden arındırılmış yabancı para (YP) ticari kredilerdeki 4 haftalık büyüme oranlarının ortalaması, bir evvelki PPK devrindeki yüzde 2,3 düzeyinden yüzde 2,2’ye gelmiştir. Kredi büyümesi ve kompozisyonunun dezenflasyon patikası ile uyumlu seyrini temin etmek emeliyle kredi büyümesine dayalı zarurî karşılık uygulamasında 4 Ocak 2025 tarihinde değişiklik yapılmıştır. Bu doğrultuda yabancı para ticari krediler için yüzde 1,5 olan aylık büyüme hududu yüzde 1’e indirilirken Türk lirası ticari kredilerde yüzde 2 olan aylık büyüme sonu KOBİ kredileri için yüzde 2,5; öteki ticari krediler için yüzde 1,5 olacak halde farklılaştırılmıştır.

Kur Muhafazalı Mevduat (KKM) hesaplarından çıkış stratejisi kapsamında açılış ve yenileme süreçlerinde vade mühletleri kısıtlanmıştır. Bu çerçevede, döviz ve altın dönüşümlü kur muhafazalı mevduat ve katılma hesaplarında 6 ve 12 ay vadeli hesap açma ve yenileme süreçlerinin 20 Ocak 2025 tarihi prestijiyle sonlandırılmasına karar verilmiştir.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) brüt memleketler arası rezervleri, 27 Aralık’tan bu yana 8,2 milyar ABD doları artarak 17 Ocak 2025 prestijiyle 163,3 milyar ABD dolarına yükselmiştir. Türkiye’nin 5 yıllık kredi risk primi (CDS) 27 Aralık’tan bu yana sonlu ölçüde artarak 22 Ocak 2025 prestijiyle 265 baz puan düzeyine gelmiştir. Türk lirasının 1 ay vadeli kur oynaklığı 22 Ocak prestijiyle yüzde 9,2 düzeyine, 12 ay vadeli kur oynaklığı yüzde 18,2 düzeyine düşmüştür. Evvelki PPK toplantı haftasından bu yana Devlet İç Borçlanma Senetleri (DİBS) piyasasına 1,6 milyar ABD doları giriş, pay senedi piyasasından ise 0,3 milyar ABD doları çıkış olmak üzere toplam 1,3 milyar ABD doları net portföy girişi gerçekleşmiştir.

TALEP VE ÜRETİM

Kasım ayında perakende satış hacim endeksinde aylık bazda yüzde 1,9 oranında artış görülmüş, çeyreklik artış sürmekle birlikte bir ölçü sürat kesmiştir. Altın hariç bakıldığında ise, perakende satış hacmindeki çeyreklik artış daha ılımlıdır. Birebir devirde ticaret satış hacim endeksi aylık bazda perakende satış hacmine kıyasla daha düşük oranda artış kaydetmiştir. Hizmet üretiminin yanı sıra talebi hakkında da bilgi sunan hizmet üretim endeksinde, kasım ayında yüzde 0,2 oranında düşüş gerçekleşmiştir. Çeyreklik bazda yüzde 0,2 oranında sonlu yükselen hizmet üretimi yıllık olarak gerilemiştir. Araba ve beyaz eşya satışları evvelki iki çeyrekteki gerilemelerini takiben 2024 yılının son çeyreğinde artarak telafi eğilimi sergilemiştir. Kartla yapılan harcamaların aylık bazda artış oranları ekim ve kasım aylarında evvelki çeyrek ortalamasının altına inerken aralık ayında bir ölçü yükselmiştir. Ocak ayının birinci iki haftasına ait bilgiler kart harcamalarında aylık bazda gerilemeye işaret etmektedir. İmalat sanayi firmalarına yönelik anket bilgileri, iç piyasa siparişlerinin aralık ayında gerilemekle birlikte 2024 yılının son çeyreğinde arttığını, lakin tarihî ortalamasının altında bir seyir izlemeye devam ettiğini göstermektedir. Bu çerçevede, mal ve hizmet talebine ait datalar bir bütün olarak değerlendirildiğinde, son çeyreğe ait göstergeler yurt içi talebin enflasyondaki düşüşü destekleyici düzeylerde bulunduğunu göstermektedir.

Kasım ayında sanayi üretim endeksi, mevsim ve takvim tesirlerinden arındırılmış olarak aylık bazda yüzde 2,9 oranında, takvim tesirlerinden arındırılmış olarak yıllık bazda yüzde 1,5 oranında artmıştır. Çeyreklik bazda ise sanayi üretimi ikinci ve üçüncü çeyreklerdeki sırasıyla yüzde 4 ve yüzde 1,3 oranlarında gerilemenin akabinde, kasım ayı prestijiyle dördüncü çeyrekte yüzde 1,1 oranında artmıştır. Tipik oynaklık sergileyen kesimler dışlandığında, sanayi üretimi çeyreklik bazda daha sonlu bir artış kaydetmiştir. Bu çerçevede, kasım ayı prestijiyle bilgiler sanayi üretiminde toparlanma eğilimi ima etmektedir. İmalat sanayine yönelik anket göstergeleri, aralık ayında sanayi bölümü faaliyetinde toparlanma eğiliminin devamına işaret etmektedir. Bununla uyumlu halde, imalat sanayi kapasite kullanım oranı da ekim ayındaki düşüşünün akabinde kasım ayında artmış, aralık ayında ise yatay seyretmiştir. İnşaat üretim endeksi, sarsıntı kaynaklı inşa faaliyetlerinin süren takviyesiyle birlikte, kasım ayı prestijiyle çeyreklik bazda yüzde 1,3 oranında, bir evvelki yılın ekim-kasım periyoduna nazaran ise yüzde 8,8 oranında artış kaydetmiştir.

Kasım ayında mevsimsellikten arındırılmış istihdam, 32,7 milyon kişi düzeyinde gerçekleşmiş ve çeyreklik bazda yüzde 0,5 oranında artmıştır. Bu devirde, işgücüne iştirak oranı çeyreklik olarak 0,2 puan artış kaydetmiş, işsizlik oranı ise kasım ayı prestijiyle son çeyrekte yüzde 8,7 düzeyinde yatay seyretmiştir. Anket göstergeleri, son çeyrekte imalat sanayi firmalarının geleceğe yönelik istihdam beklentilerinde tarihî ortalamanın altında seyreden bir görünüme işaret etmektedir.
Kasım ayında cari süreçler istikrarı aylık bazda 2,9 milyar ABD doları açık vermiştir. 12 aylık birikimli cari açık ise 7,4 milyar ABD doları düzeyinde gerçekleşerek bir evvelki aya kıyasla 0,2 milyar ABD doları ile sonlu bir artış göstermiştir. Kelam konusu seyirde, güç ve altın açıklarındaki yükselişlere rağmen artan hizmetler istikrarı fazlası tesirli olmuştur. Gerçekten bu periyotta, 12 aylık birikimli hizmetler istikrarı fazlası güçlü seyrini sürdürmüş ve 60,9 milyar ABD doları düzeyine çıkmıştır.

Süreksiz dış ticaret dataları, aralık ayında mevsimsellikten arındırılmış olarak, ihracatta daha kuvvetli olmak üzere, ihracat ve ithalatta artışa işaret etmiştir. 12 aylık birikimli olarak bakıldığında ise dış ticaret açığında bir evvelki aya nazaran artış gerçekleşmiştir. Bu çerçevede, 12 aylık birikimli olarak cari açığın, aralık ayında artacağı öngörülmektedir. Altın ithalatı, aralık ayında 2 milyar ABD doları düzeyinde gerçekleşirken, birikimli olarak 17,1 milyar ABD doları olmuştur. Mevsimsellikten arındırılmış olarak tüketim malı ithalatı, üçüncü çeyrekte bir evvelki çeyreğe nazaran gerilerken son çeyrekte yine artış kaydetmiştir. Son periyotta tüketim malı ithalatının artışına yüksek katkı veren mücevher kalemi dışlandığında ise son çeyrekteki artış daha hudutlu olmaktadır. Aralık ayına ait süreksiz dış ticaret bilgileri ocak ayı için yüksek frekanslı öncü bilgilerle bir arada değerlendirildiğinde, üç aylık ortalama eğilimler, ihracatın ölçülü bir artışla gücünü koruduğuna, ithalatın da artış kaydettiğine işaret etmektedir. Yüksek frekanslı datalar, ocak ayında mücevher ithalatında düşüş, mücevher hariç tüketim malı ithalatında ise artış gerçekleşebileceğini göstermektedir.

Cari açığın finansmanı tarafında, bankacılık kesiminin 12 aylık birikimli uzun vadeli borç çevirme oranı, kasım ayında yüzde 134 civarında gerçekleşmiştir. Kelam konusu oran, bankacılık dalı dışındaki firmalarda yaklaşık yüzde 111 olmuştur. Bu çerçevede, yurt dışı borçlanma imkanlarının yüksek düzeylerini koruduğu gözlenmektedir.

ENFLASYON GELİŞMELERİ VE BEKLENTİLER

Tüketici fiyatları aralık ayında yüzde 1,03 oranında yükselmiş, yıllık enflasyon 2,71 puan gerileyerek 2024 yılını yüzde 44,38 düzeyinde tamamlamıştır. Aylık tüketici enflasyonundaki düşüşte taze meyve ve zerzevat kaynaklı olarak besin enflasyonundaki yavaşlama değerli bir rol oynamıştır. B ve C endekslerinin yıllık enflasyonu sırasıyla 1,74 ve 1,79 puan azalarak yüzde 43,94 ve yüzde 45,34 olmuştur. Bu devirde, yıllık enflasyona olan katkı besin ve hizmetlerde besbelli olmak üzere, tüm ana kümelerde gerilemiştir. Mevsimsel tesirlerden arındırıldığında, aylık tüketici enflasyonu evvelki aya kıyasla yavaşlamıştır.

Aralık ayında temel mal enflasyonu ölçülü seyretmeye devam ederken, hizmet kümesi aylık fiyat artışındaki yavaşlama barizleşmiştir. Besin kümesi aylık enflasyonu, son aylarda taze meyve ve sebzedeki güçlü fiyat artışlarının aralık ayında yerini sonlu bir düşüşe bırakmasının da tesiriyle kıymetli ölçüde yavaşlamıştır. Alt kalemler bazında, işlenmemiş besin kümesi fiyatlarındaki artışın ölçülü olmasında taze meyve ve zerzevat ana belirleyici olmuştur. İşlenmiş besin aylık enflasyonu bir evvelki aya kıyasla yükselirken, bu gelişmede birtakım tahıl eserleri ile memleketler arası emtia fiyat artışlarından da etkilenen katı-sıvı yağ, şekerleme-çikolata, kakao ve kahve üzere kalemlerin tesiri öne çıkmıştır. Güç fiyatları ise aralık ayında ölçülü seyretmeye devam etmiştir.

Aralık ayında enflasyonun ana eğilimi gerilemiştir. Mevsimsellikten arındırılmış datalarla, aylık artışlar bir evvelki aya kıyasla B ve C göstergelerinde azalış kaydetmiştir. Bu periyotta fiyat artışları B endeksini oluşturan kümelerden temel mal ve hizmetlerde güç kaybetmiş, işlenmiş besinde ise bir ölçü hızlanmıştır. Dağılım ve model bazlı ana eğilim göstergeleri de aralık ayında enflasyonun ana eğiliminde düşüşe işaret etmiştir.
Aralık ayı prestijiyle son üç aylık periyotta mevsim tesirlerinden arındırılmış ortalama fiyat artışı temel mallarda yüzde 1,72 ile yatay seyrederken, bu oran hizmet kesiminde bir evvelki aya kıyasla yavaşlayarak yüzde 3,21 olarak gerçekleşmiştir. Kira hariç hizmetlerde ise bu oranın yüzde 2,82’ye gerilediği izlenmiştir.

Hizmet dalında hâkim olan fiyatlama davranışı değerli bir atalete ve şokların enflasyon üzerindeki tesirlerinin uzun bir vakte yayılmasına neden olmaktadır. Uzun müddettir güçlü artışlar sergileyen hizmet fiyatlarında evvelki iki ayda gerçekleşen yavaşlama aralık ayında barizleşmiş ve bu periyotta hizmet fiyatları yüzde 1,05 ile düşük bir artış göstermiştir. Aylık bazda kira enflasyonu kontrat yenileme oranındaki mevsimsel düşüşün yanı sıra kontratlardaki artış oranının yavaşlamasıyla yüzde 2,89’a gerilemiş ve böylece Şubat 2023’ten bu yana en düşük aylık artış görülmüştür. Kira dışındaki hizmetlerde de aylık enflasyon yüzde 0,52 ile görece düşük seyretmiştir. Bu devirde, lokanta-otel alt kümesinde yemek hizmetleri enflasyonu bir evvelki aya kıyasla bir ölçü yükselirken, konaklama fiyatlarında düşüş gözlenmiş, böylelikle küme aylık enflasyonu yüzde 1,35 ile ölçülü bir seyir izlemiştir. Havayolu ve şehirlerarası karayolu yolcu nakliyatı kaynaklı olarak fiyatları düşüş gösteren (yüzde -3,02) ulaştırma bölümü, hizmet kümesi içinde öne çıkmıştır. Öteki hizmetler kümesinde da fiyat artışı ölçülü seyretmiştir.

Perakende Ödeme Sistemi (PÖS) mikro bilgileri üzerinden takip edilen öncü göstergeler, ocak ayında aylık kira artış oranının bariz bir formda yükseleceğine işaret etmektedir. Yeni ve yenilenen kontratlarda artış oranındaki yavaşlamaya rağmen, mukavele yenileme oranında mevsimsel olarak kaydedilen yükselişle aylık kira enflasyonunun artacağı öngörülmektedir. Öte yandan, gerek PÖS mikro bilgilerinden elde edilen yeni ve yenilenen mukavelelerde oluşan gerekse de konut değerleme raporları üzerinden takip edilen kira artış oranlarının TÜFE’deki mevcut yıllık kira enflasyonunun altında bedeller aldığı izlenmektedir.

Üretici fiyatları artışı değerli ölçüde zayıflamıştır. Yurt içi üretici fiyatları aralık ayında 0,40 oranında yükselmiş, yıllık enflasyon 0,95 puan düşerek yılı yüzde 28,52 ile tamamlamıştır. Bu devirde ana sanayi kümeleri prestijiyle, sağlam ve dayanıksız tüketim malı fiyatları yükselirken, güç fiyatları düşüş göstermiş, orta malları ise ölçülü bir artış kaydetmiştir. Üretici enflasyonundaki kelam konusu düşük seyir, tüketici tarafında mal fiyatlarını olumlu tarafta etkilemektedir.

Aralık ayında milletlerarası emtia fiyatları nispeten ölçülü bir seyir izlemiştir. FAO besin fiyatları endeksinde, eylül ayı prestijiyle aylık bazda gözlenen artışlar aralık ayında yerini düşüşe bırakmıştır. Öte yandan, ocak ayının birinci yarısında emtia fiyatlarının yükseldiği izlenmiştir. Alt kümeler bazında bakıldığında, emtia fiyatları tarımda ölçülü bir yükseliş sergilerken güçte bariz bir oranda artış kaydetmiştir. Aralık ayında ortalama 73,8 ABD doları düzeyinde olan Brent ham petrol fiyatları jeopolitik gelişmelere de bağlı olarak ocak ayının birinci 20 gününde ortalama 79,8 ABD doları düzeyine ulaşmıştır.
Global Arz Zinciri Baskı Endeksi aralık ayında tarihî ortalamasının bir ölçü altında gerçekleşmiştir. Global ve Çin’e yönelik konteyner endeksleri aralık ayında yükselirken, kuru yük nakliyecilik fiyat endekslerinde ekim ayı sonrasındaki düşüş eğilimi devam etmektedir. Döviz kuru sepeti aralık ayında hudutlu bir yükseliş sergilemiştir. Bu periyotta mevsimsel tesirlerden arındırılmış PMI bilgileri, imalat endüstrinde girdi fiyatlarında artışa, eser fiyatlarında ise yavaşlamaya işaret etmiştir.

Ocak ayı Piyasa İştirakçileri Anketi sonuçlarına nazaran 2025 yıl sonu enflasyon beklentisi yüzde 27,1 ile değişim göstermemiştir. 2026 yıl sonu enflasyon beklentisi ise 0,2 puan sonlu ölçüde üst güncelleme ile yüzde 18,7 olurken beklentiler öteki vadelerde gerilemiştir. Gelecek on iki ay ve yirmi dört ay sonrasına ait enflasyon beklentileri sırasıyla 1,7 puan ve 0,8 puan aşağı güncelleme ile yüzde 25,4 ve yüzde 17,7 düzeyinde gerçekleşmiştir. 5 yıl sonrasına ait enflasyon beklentisi ise 0,3 puan gerileyerek yüzde 11,0 olarak ölçülmüştür. Gerçek kesim beklentilerine bakıldığında kasım ayında yüzde 47,8 olarak ölçülen firmaların on iki ay sonrasına ait yıllık enflasyon beklentisi, aralık ayında 0,2 puan azalarak yüzde 47,6 düzeyine gerilemiştir. Süreksiz bilgiler gerçek dal beklentilerindeki yavaşlamanın ocak ayında da sürdüğüne işaret etmektedir. Aralık ayında, hane halkının on iki ay sonrasına ait enflasyon beklentileri de 0,9 puan azalarak yüzde 63,1 düzeyinde gözlenmiştir. Enflasyon beklentileri ve fiyatlama davranışları düzgünleşme eğilimi sergilemekle birlikte, dezenflasyon süreci açısından risk ögesi olmaya devam etmektedir.

Öncü datalar ocak ayında enflasyonun ana eğiliminde öngörülerle uyumlu bir artışa işaret etmektedir. Bu gelişmede, vakte bağlı fiyat belirleme ve geçmiş enflasyona endeksleme eğilimi yüksek hizmet kalemleri öne çıkmaktadır. Ayrıyeten fiyat artışları, yönetilen/yönlendirilen fiyat ve maktu vergi güncellemeleri de tesirli olmuştur. Temel mal enflasyonu ise görece düşük seyretmektedir. Besin aylık enflasyonunun, işlenmiş besin fiyatları öncülüğünde ocak ayında yine yükseleceği öngörülmektedir. Güç kümesinde maktu vergi güncellemesinin tesiri epeyce sonlu kalırken, fiyat artışı büyük ölçüde global emtia fiyat gelişmeleri sonucunda güçlenmektedir.

PARA POLİTİKASI

Para Politikası Kurulu (Kurul), siyaset faizi olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oranının yüzde 47,5’ten yüzde 45’e indirilmesine karar vermiştir.
Para siyasetindeki kararlı duruş; yurt içi talepte dengelenme, Türk lirasında gerçek pahalanma ve enflasyon beklentilerinde düzelme vasıtası ile dezenflasyon sürecini güçlendirmektedir. Maliye siyasetinin artan eşgüdümü de bu sürece değerli katkı sağlayacaktır. Enflasyonda kalıcı düşüş ve fiyat istikrarı sağlanana kadar sıkı para siyaseti duruşu sürdürülecektir. Bu doğrultuda, siyaset faizi; enflasyon gerçekleşmeleri, ana eğilimi ve beklentileri göz önünde bulundurularak öngörülen dezenflasyon sürecinin gerektirdiği sıkılığı sağlayacak formda belirlenecektir. Konsey, kararlarını enflasyon görünümü odaklı, ihtiyatlı ve toplantı bazlı bir yaklaşımla alacaktır. Enflasyonda besbelli ve kalıcı bir bozulma öngörülmesi durumunda para siyaseti araçları tesirli biçimde kullanılacaktır.

Kredi ve mevduat piyasalarında öngörülenin dışında gelişmeler olması durumunda nakdî transfer sistemi ek makroihtiyati adımlarla desteklenecektir. Likidite şartları yakından izlenecek ve sterilizasyon araçları ek önlemlerle tesirli halde kullanılmaya devam edilecektir.

Kurul, siyaset kararlarını nakdî sıkılaştırmanın gecikmeli tesirlerini de dikkate alarak, enflasyonun ana eğilimini geriletecek ve enflasyonu orta vadede yüzde 5 maksadına ulaştıracak nakdî ve finansal şartları sağlayacak formda belirleyecektir.
Bu doğrultuda, tüm para siyaseti araçları kararlılıkla kullanılacaktır.
Konsey, kararlarını öngörülebilir, bilgi odaklı ve şeffaf bir çerçevede alacaktır.”