Rusya Ekonomik Kalkınma Bakanlığı, Rusya Merkez Bankası ve ülkedeki çeşitli kurumlardan derlenen bilgilere nazaran, Rus iktisadının 2024’ü yüzde 3,9 büyümeyle kapatması bekleniyor.
Böylelikle ülke iktisadının iki yıl üst üste dünya ortalaması olan yüzde 3,2’nin üzerinde büyüme kaydetmesi öngörülürken, işsizlik oranı da Kasım 2024 prestijiyle yüzde 2,3 ile Rusya tarihinin en düşük düzeyinde seyretmeye devam ediyor.
Rekor işsizlik oranının ana sebeplerinden iş gücü açığı nedeniyle maaşlarda artış sürerken, 2024’ün birinci 9 ayında Rusların enflasyondan arındırılmış gerçek gelirleri bir evvelki yılın tıpkı periyoduna nazaran yüzde 9 artış kaydetti.
Rus yetkililer, ülke iktisadının savaş nedeniyle çok ısındığı görüşünde birleşirken, bunun da en önemli nedeni olarak iç talebe yetişemeyen sanayi kapasitesi ve ithalata yönelik yaptırımlar gösterildi.
Artan gelirler nedeniyle durdurulamayan iç talep, enflasyon oranını hedeflenen düzeyin üzerine taşırken, Rusya Merkez Bankası siyaset faizini son olarak 25 Ekim’de 200 baz puan artışla yüzde 21’e yükseltmişti.
Ülkede yıllık enflasyon 23 Aralık prestijiyle yüzde 9,5 düzeyindeyken banka bu oranı 2026 sonu prestijiyle yüzde 4’e düşürmeyi hedefliyor.
Uzmanlar, enflasyonla gayret sürecinde sakinlik yahut sıfıra yakın ekonomik büyümeyle birlikte “sert iniş” yaşanabileceği ihtarında bulunuyor.
Ekonomide çok ısınma dönemi
Modern tarihin en kapsamlı yaptırımlarının uygulandığı Rusya, hükümetin bütçe teşvikleri ve kıymetli oranda artan savunma sanayi harcamaları sayesinde güçlü bir ekonomik performans sergilemeye devam ediyor.
Başta bankacılık dalına yönelik olmak üzere, yaptırımlar nedeniyle ithalatta kısıtlamalarla karşılaşan hükümet, ithalat ikamesi süreçlerini hızlandırmak emeliyle çeşitli tedbirler alıyor.
Söz konusu büyüme iktisatta yeni sıkıntıların baş göstermesine yol açarken, Rusya Merkez Bankası Başkanı Elvira Nabiullina, geçen yıl yaptığı açıklamada, Rus iktisadının çok ısındığını söyledi.
İş gücü rezervleri ve üretim kapasitelerinin neredeyse tükendiğine işaret eden Nabiullina, “Bu kaynakların kıtlığı, talebi teşvik etme istikametindeki tüm teşebbüslere karşın iktisadın büyüme suratında yavaşlamaya yol açabilir.” değerlendirmesinde bulundu.
Rusya Merkez Bankası, çok ısınma periyodu nedeniyle para siyasetini sıkılaştırırken, sabit varlıklara yatırımlar yavaşlayarak geçen yılın birinci çeyreğinde yüzde 14,5 büyüdü ve üçüncü çeyreğinde sırf yüzde 5,1’lik artış kaydetti.
Enflasyon ve çok ısınmayla çaba için alınan önlemlerle, Ekonomik Kalkınma Bakanlığı ekonominin bu yıl yüzde 2,5, merkez bankası ise yüzde 0,5 ila 1,5 büyümesini bekliyor.
Ülkenin en büyük bankalarından VTB’nin başkanı Andrey Kostin de Aralık 2024’te AA muhabirine yaptığı açıklamada, “Ekonominin yavaşlayacağını, yüzde 2 büyüyeceğini düşünüyoruz. Bunun bir trajedi olmadığına inanıyoruz.” değerlendirmesinde bulunmuştu.
İş gücü açığı sorunu çözülemiyor
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin başta olmak üzere ülkedeki yetkililer, iş gücü açığının iktisat için ana risk faktörlerden biri olduğu konusunda çeşitli açıklamalar yapıyor.
Yapısal demografik sorunlar, Ukrayna savaşı ve mevcut iş gücü kaynaklarının kıymetli oranda savunma endüstrisine kayması nedeniyle derinleşen sorun, ülkede yaşanan terör taarruzlarının tesiriyle katılaşan göçmen siyasetleriyle daha da kronikleşme tehlikesi barındırıyor.
Girişimciliği ve Ekonomiyi Geliştirme Enstitüsünün Nisan 2024’te yayımladığı bir raporda, ülkedeki şirketlerin yüzde 90’ından fazlasında iş gücü açığı yaşandığı tabir edilmişti.
Neredeyse tüm bölümlerde sorun yaşandığı vurgulanan raporda, maaş artışları ve maddi dayanak üzere kimi önlemlerin de hudutlu tesire sahip olduğu kaydedilmişti.
Enerjide muhtemel yeni zorluklar
Isınan iktisat ve iş gücü açığı problemleriyle boğuşan Rusya’da yetkililerin masasında büyüme tehlikesi bulunan öbür riskler de mevcut.
Yaptırımların muhtemel genişlemesiyle birlikte petrol fiyatlarının geleceğine dair belirsizlikler kelam konusu riskler ortasında.
Rusya’nın yılda 250 milyar dolara yaklaşan karşılıklı ticaret hacmiyle en büyük ortağı Çin’deki muhtemel bir ekonomik yavaşlama da gündemde.
Uluslararası sermaye piyasalarına ve kritik teknolojik eserlere erişimi engellenen Rusya’nın, ekonomik kalkınmasında zahmet yaşanırken, petrol fiyatlarındaki dalgalanmalar da meçhullüğü tetikliyor.
Rusya’nın ana ihracat kalemlerinden olan petrolün fiyatlarındaki muhtemel sert düşüşler nedeniyle bütçe istikrarındaki belirsizliğin artmasına yönelik tehlikeler de var. Doğal gazda Avrupa pazarında yaşanan değerli kayıpların telafisi de zahmet yaratıyor.
Rus güç şirketi Gazprom, son olarak 1 Ocak’ta Ukrayna üzerinden Avrupa’ya doğal gaz sevkiyatının durdurulduğunu bildirmişti.
Şirketin Rus gazını Avrupa’ya taşıdığı ana boru sınırları Kuzey Akım 1, Kuzey Akım 2 ve Yamal-Avrupa da Ukrayna savaşının akabinde atıl duruma gelmişti.
Petrol sevkiyatında Çin ve Hindistan’ın ithalatı artırmasıyla kayıplarını bir ölçü telafi eden Rusya, doğal gazda da bilhassa sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) kapasitesini artırarak Avrupa’da yaşadığı kayıpları azaltma niyetinde.
Öte yandan, ABD’de lider seçilen Donald Trump’ın Ukrayna savaşını bitireceğine yönelik vaatleri Rus piyasalarında temkinli bir optimistlikle karşılanırken, yetkililer yaptırım baskısının en azından 2025’te de değerli oranda devam etmesine kesin gözüyle bakıyor.