Uzmanı ‘çok geç kalıyoruz’ diyerek uyardı: 16 sınırının bir anlamı olmayacak!
Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu, çocukların toplumsal medya kullanımını sonlandırmayı öngören bir yasa üzerinde çalışıldığını duyurdu. Bakan, “16 yaş üstündeki çocuklarımızın toplumsal medya erişimine müsaade verelim; daha küçük yaştakilerin ise bu dünyadan uzak kalmalarını sağlayalım” dedi.
Açıklamanın akabinde gözler, bu kısıtlamanın nasıl uygulanacağı ve tesirlerinin ne olacağına çevrildi.
CNN Türk’te Göksu Öngören Özgür’ün konuğu olan Dijital Bağlantı Uzmanı Prof. Dr. Ali Murat Kırık, dünyadaki misal uygulamalara ve toplumsal medyanın çocuklar üzerindeki tesirlerine dair değerli açıklamalarda bulundu.
DÜNYADAN ÖRNEKLER: HANGİ ÜLKELERDE KISITLAMA VAR?
Prof. Dr. Kırık, sosyal medya kullanımında yaş sonlarının birçok ülkede uygulandığını belirtti:
“Avrupa Birliği’nde çocukların toplumsal medya platformlarına katılması için minimum yaş aralığı 16 olarak belirlenmiş durumda. ABD’de COPA yasası (Children’s Online Privacy Protection Act) ile 13 yaş altı çocukların ebeveyn müsaadesi olmadan toplumsal medyaya erişimi engelleniyor. İngiltere’de Online Safety Bill kapsamında benzeri düzenlemeler var.
Çin’de 18 yaş altı kısıtlamaları uygulanıyor, Güney Kore’de bu hudut 14, Avustralya’da ise ebeveyn kontrolü kuralıyla 16 olarak uygulanıyor. Bu kısıtlamalar çocukları muhafaza gayesi taşıyor.”
SOSYAL MEDYANIN ÇOCUKLAR ÜZERİNDEKİ TEHLİKELERİ
Prof. Dr. Kırık, çocukların toplumsal medyada karşı karşıya kaldıkları tehlikelere dikkat çekti:
“Çocuklar, toplumsal medyada siber zorbalık, dolandırıcılık, şahsî bilgi güvenliği ihlalleri ve pedofili üzere birçok riskle karşı karşıya kalıyor.
Siber zorbalık, bilhassa çocukların akran zorbalığıyla sanal ortamda da gayret etmek zorunda kalmalarına neden oluyor. Kimi vakit tehdit ediliyor, kimi vakit küçük düşürülüyorlar.
Kişisel bilgilerini paylaşmaları dolandırıcıların ve istismarcıların ağına düşmelerine yol açıyor. Bu da çocukların ruhsal ve toplumsal gelişiminde derin yaralar açabiliyor.”
EBEVEYN KONTROLÜNÜN ÖNEMİ
Kırık, bu kısıtlamaların uygulanmasında ebeveynlere büyük sorumluluk düştüğünü vurguladı:
“Ebeveyn kontrolü olmadan bu yasa tesirli olamaz. Fakat Türkiye’de birçok ebeveynin dijital okuryazarlık seviyesi kâfi değil. Çocuklara eğitim veriliyor lakin ailelere bu eğitim sağlanmıyor. Dijital ebeveynlik, çocukların gerçek yönlendirilmesi için hayati kıymette.”
DİJİTAL PLATFORMLAR VE KÜLTÜREL BEDELLERİN EROZYONU
Prof. Dr. Kırık, sosyal medya platformlarının kültürel pahalar üzerindeki tesirine de dikkat çekti:
“Sosyal medya, klasik kıymetlerimizin kaybolmasına neden oluyor. Algoritmalar, çocukları ve gençleri yanlış yönlendirebiliyor, onları kültürüne ve ailesine yabancı hale getirebiliyor. Toplumun yapı taşı olan aile yapısını zayıflatıyor. Üstelik bu platformlar özgürlük ismi altında bu içerikleri sunuyor ve global ölçekte kültürel erozyona neden oluyor.”
DİJİTAL PLATFORMLARIN DENETLENMESİ ŞART
Kırık, sırf toplumsal medyanın değil, dijital platformların da denetlenmesi gerektiğini belirtti:
“Dijital platformlarda müstehcenlik, pedofili, yasa dışı bahis ve kumar üzere içerikler çarçabuk erişilebilir durumda. Netflix, TikTok ve gibisi platformlarda sunulan diziler ve içerikler, çocukların yanlış davranış modelleri geliştirmesine neden oluyor.
Bu platformlar, gençleri ve çocukları amaç alan içeriklerle kendi ideolojilerini yaymaya çalışıyor. Bu nedenle dijital platformlar sıkı biçimde denetlenmeli.”
“DİJİTAL OKURYAZARLIK MECBURÎ HALE GETİRİLMELİ”
Kırık, tahlil tekliflerini sıralarken dijital okuryazarlık eğitiminin zarurî hale getirilmesi gerektiğini söz etti:
“Milli Eğitim Bakanlığı, dijital okuryazarlık eğitimlerini müfredata eklemeli. RTÜK ve BTK üzere kurumlar, dijital platformların algoritmalarını inceleyerek gerekli tedbirleri almalı.
Ayrıca toplumsal medya yasası güncellenmeli ve uygulamada sıkı önlemler alınmalı. Aksi takdirde toplumsal medyanın neden olduğu ziyanlarla daha sık karşılaşacağız.”
“KÜRESEL BİR SORUN”
Kırık, toplumsal medyanın sırf Türkiye için değil, dünya genelinde bir tehdit olduğunu vurguladı:
“ABD’nin TikTok’u denetim altına almaya çalışması, toplumsal medyanın ulusal güvenlik boyutunu gözler önüne seriyor. Toplumsal medya, artık ideolojik savaşların bir aracı haline geldi. Ülkelerin kültürel ve toplumsal yapıları bu platformlar aracılığıyla şekillendiriliyor. Türkiye, bu süreçte daha süratli ve kararlı adımlar atmalı.”
TOPLUMUN BİLİNÇLENMESİ ŞART
Son olarak, Prof. Dr. Kırık, toplumun her kısmının bu mevzuda bilinçlendirilmesi gerektiğini belirtti:
“STK’lar, akademisyenler ve medya kuruluşları bir ortaya gelerek bu sorunun tahlili için harekete geçmeli. Çocuklarımızın, gençlerimizin geleceği için toplumsal medya ve dijital platformların tesirlerine karşı daha güçlü bir çaba vermeliyiz.”
“ÇOK GEÇ KALIYORUZ”
Düzenleme konusunda geç kaldığımızı ve bu nedenle daha da geç kalınması durumunda 16 yaş hududunun bir mana söz etmeyeceğini belirten Murat Kırık’ın açıklamaları bu biçimde devam etti; “O yüzden ben buradan devletimizin yetkili kurum ve kuruluşlarına da seslenmek istiyorum. Çok geç kalıyoruz. Bu sorun temel bir sıkıntıdır. Dijital mecralar temel bir sıkıntıdır.
Milli Eğitim Bakanlığı’na da seslenmek istiyorum. Dijital okuryazarlık eğitimleri mecburî hale getirilmelidir. Radyo televizyon üst heyetine sesleniyorum. Dijital platformlar kesinlikle denetlenmelidir. BTK’ya sesleniyorum.
Bilgi Teknoloji ve İletişim Kurumu toplumsal medya mecralarının bu algoritmik oyunlarının nasıl gerçekleştiğini aleni bir biçimde tespit etmeli gerekirse ceza yaptırımları uygulamalıdır.”
